بقیع الغرقد فى دراسة شاملة
معرفى اجمالى
کتاب «بقیع الغرقد فى دراسة شاملة»، تالیف شیخ محمد أمین امینى به زبان عربى در موضوع قبرستان بقیع و مدینه منوره مى باشد. این اثر یکى از منابع پژوهشى مهمى است که در این باره به رشته تحریر درآمده است که اطلاعات مهمى درباره تاریخ و جغرافیاى مدینه و قبرستان بقیع به دست مى دهد.
ساختار
کتاب؛ شامل مقدمه، ده بخش و بخش فهرستها مى باشد. مطالب کتاب حول محور بقیع مى باشد که در این جهت مولف در شیوه تدوین کتاب خویش هر آنچه را که به بقیع مربوط مى شده است را در اثر خویش جاى داده است.
گزارش محتوا
مقدمه کتاب به شرح بقیع و شانیت او مى پردازد و در این باره و به احادیث و آیات فراوانى تمسک شده است.
مبحث اول بقیع، با نام «البقیع و الاطلاقات المختلفة» به بحث لغوى کلمه بقیع مىپردازد. این که در اصل نام بقیع نام درختى در مدینه بوده است، به نام بقیع الغرقد و از کتب لغت بسیارى در این مورد، معانى مختلفى بیان شده است.
مطلب بعدى در مورد اطلاقات بقیع مى باشد که کلمه بقیع بر موارد زیادى اطلاق مى شده است، در زمانهاى صدر اسلام همانند؛ بقیع الخیل(که بازارى در مدینه بوده است)، بقیع الزبیر(محلهاى در بقیع مىباشد)، بقیع الخبخبة(که نام درختى است)، بقیع الغراب، بقیع المصلى(مکانى که در اعیاد مردم براى برگزارى نماز عید در آن جا جمع مىشدند)، بقیع بطحان(نام مکانى در مدینه است)، بقیع الخضمات، بقیع الغرقد(مکان مورد بحث).
مبحث دوم کتاب، «جنة البقیع أو بقیع الغرقد» نام دارد. در این بخش از لحاظ اصطلاحى مکان بقیع را مورد بحث قرار داده که مکانى براى محل دفن اجساد مسلمانان در عصر رسول خدا(ص) مى باشد. در این بخش یه مطالبى؛ همانند اولین بدنى که در بقیه دفن شد، شرافت بقیع، اهتمام مسلمین به زیارت بقیع، توصیف بقیع در قرن ششم، ... مى پردازد. مولف در کتاب خود بخشهاى کتاب را بر اساس منابع حدیثى و تاریخى دسته اول مستند کرده است؛ همانند این که در گزارش فضیلت و شرافت بقیع این گونه بیان مى دارد که «روى الشیخ جعفر بن محمد بن قولویه باسناده عن ابى حجر الاسلمى عن رسول الله(ص): ... و من مات فى أحد الحرمین مکة أو مدینه... «هر کس در مکه یا مدینه وفات کند، مورد حساب ملائکه قرار نمى گیرد و ثواب مهاجر در راه خدا نصیب او مى شود و فرداى قیامت در شمار اصحاب بدر محسوب مىشود».
بخش سوم کتاب، با نام «النبى(ص) و البقیع» مى باشد که در این بخش مولف به حدیثى از پیامبر(ص) اشاره مى کند که وقتى ایشان براى زیارت اهل بقیع مشرف شدند، براى آنها دعا و طلب استغفار مى کردند و دستهاى خود را در این هنگام به آسمان بلند مى کردند.
در مباحث بعدى این بخش به مطالبى در مورد زیارت پیامبر(ص) هر پنجشنبه از بقیع، حضور پیامبر(ص) در شب، جایگاه پیامبر(ص) در بقیع، حضور ایشان در ماه شعبان در بقیع، سجده کردن پیامبر(ص) در بقیع، نماز پیامبر(ص) در بقیع، خواندن نماز استسقاء در بقیع، دعا در بقیع، ... مى پردازد.
در پایان این بخش مبحث با نام گفتار پیامبر(ص) در بقیع مى پردازد.
بخش بعدى کتاب، « العترة و البقیع» نام دارد. در اولین مبحث این بخش به امام على(ع) و بقیع پرداخته شده است. مباحثى همانند: تفسیر باء البسلمة بالبقیع، خبر الشمس(رد الشمس)، غضب على(ع) (بعد از دفن حضرت زهرا(س))،... بحث بعدى «فاطمة الزهراء(س) و البقیع » مى باشد. که به موضع نماز حضرت در بقیع و گریه ایشان، بیت الحزان مى پردازد. امام حسین(ع) و بقیع مبحث بعدى این بخش مى باشد. امام باقر(ع) و بقیع، امام صادق(ع)، کاظم(ع)، رضا(ع) وبقیع از مباحث بعدى است.
بخش بعدى «الصحابه و البقیع» نام گرفته است. در این بخش به مطالبى درباره سلمان فارسى، ابوبکر، عمر بن خطاب، عبیدالله بن عمر و البقیع،... مى پردازد. هشت تن از صحابه در این بخش و پیوند و کارهایى که در مورد بقیع انجام داده اند، ذکر شده است.
بخش بعدى کتاب « مشاهد مشاهیر البقیع» مى باشد که به قبور مقدسى که در بقیع مدفون شده، اشاره کرده است. اولین دسته مورد بحث ائمه شیعه، مدفون در بقیع مى باشند. عباس بن عبدالمطلب، فاطمه بنت اسد، دختران پیامبر(ص)، همسران پیامبر(ص)، عمه های پیامبر(ص)،... مى باشد.
بخش بعدى مورد بحث « ائمه البقیع» نام دارد. بحث اول این بخش امام حسن مجتبى(ع) و زندگىنامه مختصر ایشان مى باشد. امام بعدى مورد بحث امام زین العابدین(ع) مى باشد که به زندگى ایشان پرداخته شده است. امام باقر(ع) و امام صادق(ع) مى باشد. در مبحث ملاحظات این بخش به مساله اینکه آیا حضرت زهرا(ع) در بقیع مدفون است یا خیر پرداخته شده است و این که در مورد محل دفن ایشان سه قول مى باشد: بقیع، روضه، خانه حضرت سخن به میان آمده است. مبحث بعدى این بخش محب دفن حضرت على(ع) در بقیع و همچنین سر امام حسین(ع) در این محل مى باشد. همچنین در این بخش به فضیلت زیارت ائمه بقیع اشاره شده است. آداب زیارت، کیفیت زیارت از بحثهاى بعدى این بخش مى باشد.
در بخش بعدى با نام «بعض المدفونین فى البقیع» به اسامى اشخاصى؛ همانند: ابراهیم ابن رسول الله، ابراهیم الکورانى، ابراهیم بن موسى، ابن البارزى، ابن النجیح،... مى پردازد. این بخش به نام 123 نفر اشاره شده است.
بخش بعدى «ماذا فى البقیع» به بازارها، حمام، خانه امام على(ع)، ... و هر آنچه که در این مکان وجود داشته، پرداخته است.
«احداث البقیع»، به وقایع و ایامى که در بقیع اتفاق افتاده است، پرداخته است؛ همانند: نزول آیه در بقیع، یوم بقیع، مقتل حارث بن زید، ...
بخش «البقیع فى الشعر العربى» در جمع آورى اشعارى در مورد این سرزمین پایان بخش این کتاب مى باشد.
مبحث اول بقیع، با نام «البقیع و الاطلاقات المختلفة» به بحث لغوى کلمه بقیع مىپردازد. این که در اصل نام بقیع نام درختى در مدینه بوده است، به نام بقیع الغرقد و از کتب لغت بسیارى در این مورد، معانى مختلفى بیان شده است.
مطلب بعدى در مورد اطلاقات بقیع مى باشد که کلمه بقیع بر موارد زیادى اطلاق مى شده است، در زمانهاى صدر اسلام همانند؛ بقیع الخیل(که بازارى در مدینه بوده است)، بقیع الزبیر(محلهاى در بقیع مىباشد)، بقیع الخبخبة(که نام درختى است)، بقیع الغراب، بقیع المصلى(مکانى که در اعیاد مردم براى برگزارى نماز عید در آن جا جمع مىشدند)، بقیع بطحان(نام مکانى در مدینه است)، بقیع الخضمات، بقیع الغرقد(مکان مورد بحث).
مبحث دوم کتاب، «جنة البقیع أو بقیع الغرقد» نام دارد. در این بخش از لحاظ اصطلاحى مکان بقیع را مورد بحث قرار داده که مکانى براى محل دفن اجساد مسلمانان در عصر رسول خدا(ص) مى باشد. در این بخش یه مطالبى؛ همانند اولین بدنى که در بقیه دفن شد، شرافت بقیع، اهتمام مسلمین به زیارت بقیع، توصیف بقیع در قرن ششم، ... مى پردازد. مولف در کتاب خود بخشهاى کتاب را بر اساس منابع حدیثى و تاریخى دسته اول مستند کرده است؛ همانند این که در گزارش فضیلت و شرافت بقیع این گونه بیان مى دارد که «روى الشیخ جعفر بن محمد بن قولویه باسناده عن ابى حجر الاسلمى عن رسول الله(ص): ... و من مات فى أحد الحرمین مکة أو مدینه... «هر کس در مکه یا مدینه وفات کند، مورد حساب ملائکه قرار نمى گیرد و ثواب مهاجر در راه خدا نصیب او مى شود و فرداى قیامت در شمار اصحاب بدر محسوب مىشود».
بخش سوم کتاب، با نام «النبى(ص) و البقیع» مى باشد که در این بخش مولف به حدیثى از پیامبر(ص) اشاره مى کند که وقتى ایشان براى زیارت اهل بقیع مشرف شدند، براى آنها دعا و طلب استغفار مى کردند و دستهاى خود را در این هنگام به آسمان بلند مى کردند.
در مباحث بعدى این بخش به مطالبى در مورد زیارت پیامبر(ص) هر پنجشنبه از بقیع، حضور پیامبر(ص) در شب، جایگاه پیامبر(ص) در بقیع، حضور ایشان در ماه شعبان در بقیع، سجده کردن پیامبر(ص) در بقیع، نماز پیامبر(ص) در بقیع، خواندن نماز استسقاء در بقیع، دعا در بقیع، ... مى پردازد.
در پایان این بخش مبحث با نام گفتار پیامبر(ص) در بقیع مى پردازد.
بخش بعدى کتاب، « العترة و البقیع» نام دارد. در اولین مبحث این بخش به امام على(ع) و بقیع پرداخته شده است. مباحثى همانند: تفسیر باء البسلمة بالبقیع، خبر الشمس(رد الشمس)، غضب على(ع) (بعد از دفن حضرت زهرا(س))،... بحث بعدى «فاطمة الزهراء(س) و البقیع » مى باشد. که به موضع نماز حضرت در بقیع و گریه ایشان، بیت الحزان مى پردازد. امام حسین(ع) و بقیع مبحث بعدى این بخش مى باشد. امام باقر(ع) و بقیع، امام صادق(ع)، کاظم(ع)، رضا(ع) وبقیع از مباحث بعدى است.
بخش بعدى «الصحابه و البقیع» نام گرفته است. در این بخش به مطالبى درباره سلمان فارسى، ابوبکر، عمر بن خطاب، عبیدالله بن عمر و البقیع،... مى پردازد. هشت تن از صحابه در این بخش و پیوند و کارهایى که در مورد بقیع انجام داده اند، ذکر شده است.
بخش بعدى کتاب « مشاهد مشاهیر البقیع» مى باشد که به قبور مقدسى که در بقیع مدفون شده، اشاره کرده است. اولین دسته مورد بحث ائمه شیعه، مدفون در بقیع مى باشند. عباس بن عبدالمطلب، فاطمه بنت اسد، دختران پیامبر(ص)، همسران پیامبر(ص)، عمه های پیامبر(ص)،... مى باشد.
بخش بعدى مورد بحث « ائمه البقیع» نام دارد. بحث اول این بخش امام حسن مجتبى(ع) و زندگىنامه مختصر ایشان مى باشد. امام بعدى مورد بحث امام زین العابدین(ع) مى باشد که به زندگى ایشان پرداخته شده است. امام باقر(ع) و امام صادق(ع) مى باشد. در مبحث ملاحظات این بخش به مساله اینکه آیا حضرت زهرا(ع) در بقیع مدفون است یا خیر پرداخته شده است و این که در مورد محل دفن ایشان سه قول مى باشد: بقیع، روضه، خانه حضرت سخن به میان آمده است. مبحث بعدى این بخش محب دفن حضرت على(ع) در بقیع و همچنین سر امام حسین(ع) در این محل مى باشد. همچنین در این بخش به فضیلت زیارت ائمه بقیع اشاره شده است. آداب زیارت، کیفیت زیارت از بحثهاى بعدى این بخش مى باشد.
در بخش بعدى با نام «بعض المدفونین فى البقیع» به اسامى اشخاصى؛ همانند: ابراهیم ابن رسول الله، ابراهیم الکورانى، ابراهیم بن موسى، ابن البارزى، ابن النجیح،... مى پردازد. این بخش به نام 123 نفر اشاره شده است.
بخش بعدى «ماذا فى البقیع» به بازارها، حمام، خانه امام على(ع)، ... و هر آنچه که در این مکان وجود داشته، پرداخته است.
«احداث البقیع»، به وقایع و ایامى که در بقیع اتفاق افتاده است، پرداخته است؛ همانند: نزول آیه در بقیع، یوم بقیع، مقتل حارث بن زید، ...
بخش «البقیع فى الشعر العربى» در جمع آورى اشعارى در مورد این سرزمین پایان بخش این کتاب مى باشد.
وضعیت
بخش فهرستهاى کتاب؛ شامل: فهرست آیات، احادیث، اشعار، اسماء معصومین، اعلام، اقوام و ملل، طوائف، قابیل، فهرست اماکن، فهرست ایام، مصادر و محتویات کتاب مى باشد. مولف براى بهتر مفهوم بودن مطالب، کتاب خود را به همراه عکسهایى از بقیع و جاى جاى آن آورده است.
http://www.noorlib.ir/View/fa/BookView.rem?BookID=7881
